آناتومی غذا

با اينكه ماهي مورد علاقه من ديسكاس ميباشد ولي شناخت من از مسائل مربوط به تغذيه و سيستم گوارشي

ماهي ها تنها به همين يك ماهي محدود نميشود به اين ترتيب كه درك عادات و نيازهاي غذايي يك ماهي

كمك زيادي به درك كلي اين مبحث در مورد بسياري از ماهي ها ميكند چرا كه دستگاه گوارشي ماهي ها در

 مقايسه با ديگر مهره داران بسيار ابتدايي و ساده است.

بهر حال تفاوتهاي بيشماري ميان ماهيان وجود دارد. از جمله اين تمايزها ميتوان به ساختارهاي متفاوت دهان

ماهي ها اشاره كرد كه در پي تفاوهتهاي نحوه و نوع تغذيه آنها ايجاد شده است.

به عنوان مثال دهان ماهيان شكارگر در طول دوران طوري تكامل يافته كه بتوانند طعمه هاي نسبتا بزرگ را

بدام انداخته و ببلعند. اين نوع از ماهيان معمولا طعمه را از سر آن گرفته و درسته فرو ميدهند.

برخي ماهي ها از همنوعان خود نيز تغذيه ميكنند مانند اسكار. اين ماهي در صورت شكار طعمه صرفنظر از

نوع و اندازه آن را ميبلعد. البته اين عادت بد در برخي موارد هنگام بلعيدن لقمه ايي بسيار بزرگتر از دهانش

حتي منجر به مرگ آن نيز ميشود!

برخي از ماهي ها دندان دارند و برخي فاقد دندان هستند. مثلا پيرانها( Piranha ) از روش بريدن و قطع

كردن استفاده ميكنند از طرف ديگر پاكو( Pacu ) كه از خانواده همين ماهيست داراي دندانهاييست كه توان

شكستن ميوها را نيز دارد.

به استثناي روش شكار و بلعيدن غذا بطور كلي نحوه گوارش و هضم غذا در ماهيان يكسان است. همانطور كه

بعدا بيشتر توضيح خواهم داد بعضي ماهي ها معده و روده هاي بزرگي دارند كه به همان اندازه توانايي هضم

مقداري زيادي غذا را در هر وعده دارند و برخي ديگر همچون ديسكاس وماهي Angel شكم كوچكي دارند

بنابراين به همان نسبت بايد وعده هاي غذايي آنها بيشتر و در انداره هاي كوچكتر باشد.

غذاي بلعيده شده از معده به روده ها ميرود جاييكه عمل گوارش كامل شده و مواد غذايي جذب بدن ميشوند.

نمكهاي صفرايي كه توسط كبد توليد شده اند در كيسه صفرا ذخيره شده و باعث خنثي شدن اسيد معده و حل

شدن چربيها ميشوند. وجود برخي از اسيدها براي جذب ويتامينها ضروري است بهمين خاطر براي جلوگيري از

آسيب ديدن كبد ماهي بايد از دادن ويتامين بدون اين اسيدها خودداري كرد. لوزالمعده نيز توليد آنزيمهايي

ميكند كه باعث شكسته و جذب شدن كربوهيدراتها ميشوند.

مواد غذايي و فوايد آنها

پروتئينها و مواد انرژي زا: پروتئينها از جمله مواد اصلي و ضروري براي رشد ماهيها هستند و بطور كلي قسمت

بيشتر وزن آنها را تشكيل ميدهند اما در تهيه برنامه رژيم غذايي مناسب براي بيشتر ماهيها لزومي ندارد كه

پروتئينها را در درجه اول اهميت قرار دهيم.

از طرف ديگر پروتئينها خود داراي تركيباتي چون آمينو اسيدها هستند كه در بدن ماهي از آنها براي ساختن

آنزيمها و بافتهاي جديد استفاده ميشود. با اين وجود درجه نياز ماهي به پروتئينها و طبعا اهميت آنها در طي

رشد و تكامل ساختار بدن ماهيها با توجه به منبع و شكل آماده سازي غذا متفاوت است. طبق تحقيقات به عمل

آمده اكنون ميدانيم كه ماهيهاي ديگر و بطور كلي غذاهاي دريايي بهترين نوع غذا براي ماهيهاي آكواريمي

هستند چراكه آمينو اسيدهاي موجود در آنها براحتي هضم و جذب ميشوند. به ياد داشته باشيد كه غذاهايي كه

در درجه حرارت بالا تهيه شده اند خواص غذايي خود را از دست داده اند زيرا در آمينو اسيدها بر اثر گرماي

زياد با مواد ديگر تركيب ميشوند و ديگر براحتي قابل جذب نخواهند بود.

ساختار بيولوژيكي ماهيها كارايي بسيار بالايي در تبديل غذا به بافتها دارد بهمين خاطر است كه ماهيها نسبت

به ديگر حيوانات براي رشد به غذاي كمتري نياز دارند. بنابراين زياد غذا دادن به ماهي نتنها به هدر دادن

منابع مالي و زماني است بلكه باعث آلودگي و كاهش كيفيت آب آكواريمها نيز خواهد شد. اين مسئله و

استفاده بيرويه از مواد و داروهاي شيميايي بويژه بر اي كساني كه از ماهيهاي نواحي گرمسير استوايي

نگهداري ميكنند حائض اهميت است.

پروتئين براي نوزاد ماهيها

نوزاد از تخم در آمده ماهي بسرعت رشد ميكند و به همان نسبت نياز به وعده هاي غذايي سرشار از پروتئينها و

مواد معدني دارد. در زيستگاه وحشي آنها در طبيعت پروتئينها بطور خالص تقريبا 50 درصد وعده هاي غذايي

آنها را تشكيل ميدهد. پس ما بايد سعي كنيم تا در زيستگاه مصنوعي آنها - يعني آكواريمها - نيز اين مواد را

در غذاي آنها بگنجانيم. هرچقدر كه ماهي از نظر سني و حجمي بزرگتر ميشود نياز آن به پروتئين كمتر ميشود

بطوري كه 35 تا 40 درصد پروتين (در هر وعده) براي ماهيهاي جوان بالغ كافي است.

چربيها و اسيدهاي چرب

وظيفه اصلي چربيها توليد انرژي براي فعاليتهاي عضلاني است تا پروتئينها صرف رشد بدني ماهي شوند گرچه

كربوهيدراتها نيز ميتوانند به جاي چربيها عمل كنند. اگر رژيم غذايي مناسب براي ماهي تهيه شود بطوري كه

انرژي لازم به آن برسد بدون چاق شدن ، ماهي رشد كامل خود را هم خواهد كرد. بخصوص كه ماهيهاي

 آكواريمي استعداد بيشتري براي چاق شدن دارند زيرا براي بدست آوردن غذا انرژي زيادي صرف نميكنند.

رنگدانه هاي كاروتنويد

رنگدانه هاي كارتنويد كه در چربي حل ميشوند (كاروتين و زانتوفيليس) باعث رنگ بخشيدن به پوست ، گوشت

و تخمهاي بسياري از ماهيها هستند. من مقاله اي خواندم كه حاكي از اهميت ويژه غذايي اين رنگدانه ها نيز

 بود.

حتي يكي از عوامل كه در بقاي تخمهاي لقاء يافته و خارج شدن لارو از آنها تاثير دارد تمركز همين ذرات در

نطفه تخم و رژيم غذايي ماهي ماده قبل از تخم ريزي است. همچنين ذرات كاروتنويد بنوعي وظيفه محافظت

از غشاء بسيار نازك و ديگر قسمتهاي حساس تخمها را دارند. فراموش نكنيد كه در صورت وجود رنگدانه هاي

كاروتنويد در غذاي ماهي بايد مقدار ويتامين E و آنتي اكسيدان ها را نيز افزايش داد.

نكته اساسي ديگري در ضمينه غذاي ماهي بايد به آن توجه كرد اينست كه مقدار نامناسب برخي از مواد

معدني و آمينو اسيدها و ويتامينها در برنامه غذايي ماهي ميتواند منجر به بروز آب مرواريد و در نهايت كوري

ماهي شود كه مشكل بسياري از علاقه مندان به نگهداري ديسكاس است. آنها معمولا شكايت ميكنند كه حاله

سفيد ابر مانندي بر روي چشم ماهي ظاهر شده و غالبا آنرا اشتباها نوعي انگل تصور ميكنند و سعي ميكنند كه

آنرا با داروها و آنتي بيوتيكهاي مختلف درمان كنند. در صورتي كه حاله سفيد همان آب مرواريد است كه بر

اثر سوء تغذيه ايجاد شده.

در آخر بايد بگويم نمونه يك برنامه غذايي متنوع و مقوي كه كليه مواد مورد نياز ماهي را به آن ميرساند

ميتواند شامل مواد زير باشد:

ميگوي آب شور ، گوشت تازه ماهي بصورت ريز ريز شده ، جلبكهاي دريايي ، گوشت قلب گاو كه چربيها و رگها

و اضافات آن كاملا جدا شده باشند. همچنين اضافه كردن سبزيجات به غذاي آماده سودمند خواهد بود.

براي داشتن ماهي اي سالم و تندرست تغذيه صحيح و مكفي همان اندازه اهميت دارد كه كيفيت آب در سلامت

آن موثر است